İş yerlerinde elektrikli aletler ve makineler dışında el becerisine ve kol gücüne ihtiyaç duyulan aletler de bulunur. İş yerlerinde bulunan el aletlerini bozuk, kırık veya yıpranmış olarak kullanmak; doğru kullanım yöntemlerine uymamak ve güvenlik kurallarına uygun olarak kullanmamak iş kazalarına sebebiyet verebilir.

El  aletlerinin kullanım prosedürleri ve iş için kullanılması gereken aletleri, çalışanların öğrenmeleri sağlanmalıdır. Bunun yanı sıra yanlış kullanım sonucunda meydana gelebilecek tehlikelerin öğrenilmesi ve yapılması gerekenlerin bildirilmesi de önemlidir. Gerekli önlemlerin alınması hâlinde iş kazalarında meydana gelebilecek kazalar azaltılabilir. El aletlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliği ile belirlenen esaslara uyulması ve uygun çalışma ortamlarının sağlanması, kaza riskini büyük oranda ortadan kaldırılabilir.

El Aletlerinin Meydana Getirdiği Tehlikeler

El aletleri; yalnızca işçiler için değil, diğer yardımcı çalışanlar ve işle hiç ilgisi olmayıp etrafta bulunanlar kişiler için de tehlikeli olabilir. Bu tehlikeyi ortadan kaldırmak için alabileceğiniz iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri, meydana gelen zararı önlemek ve en aza indirebilmek için önemlidir. Aletin kullanım amacına uygun olmaması, doğru tedbirlerin alınmaması veya el aletlerinde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı ile belirtilen kurallara uyulmaması hâlinde bazı tehlikeler meydana gelebilir. Bu tehlikeler şu şekilde sıralanabilir:

• Gürültü: Bazı el aletleri, çalışanları ve çevreyi yüksek gürültülü seslere ve titreşimlere maruz bırakabilir. Bu aletler, ses ve titreşimin doğru şekilde absorbe edilmediği durumlarda duyma kaybına sebep olabilir.
• Sivri Uçlar: Sivri uçlara sahip olan aletlerin mümkün olduğunca sabitleme imkânı sunan düzenli yerlerde saklanması ve taşıma esnasında alet çantası içinde olması önemlidir. Kimi durumlarda sivri uçlara sahip aletler, hem siz hem çevrenizdekiler için tehlikelidir.
• Elektrik Şokları: Elektrik maruziyeti olan aletler ve makinelerle çalışırken doğru korunma yöntemlerinin kullanılmaması hâlinde elektrik şokları meydana gelebilir. Elektrik ile temas etmeniz durumunda yalnızca siz değil, çevrenizde sizi kurtarmaya çalışan insanlar da tehlikeye girer.

• Toz: Gözleriniz ve solunum yolunuz için tehlikeli olan toz tanecikleri; nefes darlığı, astım ve enfeksiyonlara sebep olabilir.
• Kesilmeler: Aletlerin doğru kullanılmaması, bakımsız olması ya da kullanım yetkinliğinin az olması durumunda kesilmeler veya sıyrılmalar meydana gelebilir. Bu durumlar, kimi zaman uzuv kaybına da neden olabilir.

Alet bakımlarının düzenli olarak yapılması ve uygun şekilde kullanımı için yapılabilecek eğitimler ile aletlerin doğru kullanımlarına hâkim olabilir, alınacak tedbirlerle bu tehlikelerin önüne geçebilirsiniz.

El Aletlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirleri ve Yönetmeliği

El aletleri kullanımı öncesinde ve sonrasında alınabilecek bazı önlemler sayesinde güvenli ve iş niteliğine uygun çalışma düzeni yakalamak mümkündür. İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin alınması ile meydana gelebilecek tehlikeleri önleyebilir, sağlıklı bir çalışma ortamı sağlayabilirsiniz.

Kullanacağınız el aletlerini işin niteliğine uygun olarak seçmeli, aletlerin temizliğinin ve bakımlarının ehil kişiler tarafından düzenli olarak yapıldığından emin olmalısınız. Sizin yapabileceğiniz düzeydeki bakımları ise işin başında ve sonunda mutlaka yapmanız gerekir. Özellikle vurma aletlerini kullanmaya başlamadan önce başlarında mantarlaşma ve çapaklanma varsa taşlanıp tamir edilmesini sağlamalı; eğer saplarında kıymıklaşma, kırılma veya gevşeme varsa değişim ve bakımlarını yapmalısınız. Ayrıca yağlı ve kaygan olmasına sebep olan bir durum meydana gelmişse bu aletlerin temizliklerinin yapılması önem taşır.

Kullanılan aletlerin her birini düşme tehlikesi olmayan yerlerde muhafaza etmeli ve onların ayak altında olmadığından emin olmalısınız. Eğer bu aletlerin ayağa takılma ya da düşme tehlikesi varsa bu durumun olası tehlikeye sebep olabileceğini unutmamalısınız. Kesici ve delici aletleri, kesinlikle alet çantasında ya da kılıfla taşımalısınız. Kıyafet cepleri, el ve ağızda taşınan kılıfsız aletler; siz ve diğer çalışanlar için tehlikelidir.

Parça fırlama ihtimali olan işler için mutlaka koruyucu gözlük ve diğer ekipmanları kullanmak gerekir.  Aksi durumda göze yabancı cisim batması gerçekleşebilir. Bu gibi durumlar için yapılması gereken ilk yardım müdahalelerini de öğrenmeniz önem taşır.

İş Sağlığı ve Güvenliği El Aletleri Yönetmeliği; diğer tüm çalışmalar için güvenli ve sağlıklı bir ortamın sağlanmasını beraberinde getirir. İlgili mevzuatta çalışanlar ve işverenler için zorunlu tutulan ve güvenli iş ortamınının sağlanması için gereken önlemler detaylı olarak belirtilir.

El aletlerinde iş sağlığı ve güvenliği kapsamında aletlerin daima işe başlanabilecek vaziyette hazır bulunmaları, bakımlı olmaları ve özel amaçlar dahilinde zorlanmadan doğru şekilde kullanmaları gerekir. Kullanılan farklı tipteki el aletlerinin sapları, yalıtkan maddelerle kaplanmalıdır. Taşınabilir aletlerin çevrelerinin akımın geçmeyeceği malzemelerden yapılması gerekir. Bu aletlerde yeterli cins ve kalınlıktaki akım geçirmeyen malzemelerin kullanılması ve devre kapatıcıların bulunması önemlidir. Ayrıca elektrikli aletlerin kullanılmadan önce yetkili kişiler tarafından kontrol edilmesi, topraklamasında arıza olan, motorunda fazla kıvılcım bulunan ve herhangi bir devre elemanı bozuk veya hasarlı olan ürünlerin kesinlikle kullanılmaması gerekir. El aletleri ile çalışmalarda iş sağlığı ve güvenliği sağlamak adına sunulan yönetmelik kapsamında sunulan tedbirler şu şekilde sıralanabilir:

•  Kullanılacak malzemenin işin niteliğine uygun olarak yapılması, budak bulundurmayan ahşap sap kullanılması, uygun boyutlarda ve biçimde kenarları yuvarlatılmış ve kıymıksız olması gerekir.
• Kıvılcım tehlikesi bulunan yerlerde, kullanılan ürünler kıvılcım çıkarmayan malzemeden yapılmalıdır. Çekiç ve balyoz gibi malzemelerin ise kaliteli çelikten yapılması, gerekli durumlarda bakımların yapılarak taşlanması ve eğelenmesi önemlidir. Ayrıca kesici aletlerin gerekli bakımlarının nitelikli kişilerce yapılması gerekir. Bu aletler, kullanılmadığı zamanlarda doğru saklama yöntemleri ile muhafaza edilmelidir.
• Balta gibi kesici aletlerin daima keskin ve kullanıma hazır vaziyette ve sap ve alet arasındaki bağlantının sağlam ve dengeli tutulması sağlanmalıdır. Bunların yanı sıra kesici, delici aletler, kaldıraçlar, pnömatik seyyar cihazlar ve diğer birçok el aletleri hakkında kullanım tedbirleri de detaylı olarak belirtilir. Bu mevzuat ile belirtilen maddelere çalışanlar ve işverenler tarafından uyulması, uygun çalışma ortamlarının sağlanması zorunludur.  Gerçekleşen aksi durumlarda uygulanması gereken prosedürler de yönetmelik kapsamında açıkça belirtilir.